De Mosterdpot

auteur: Jaap L. van de Gruiter
bron: Jaarboek 2017

Mosterdpot in het Poldermuseum

Foto Jan Dop

In ons Poldermuseum hebben we twee planken met rollen met de naam mosterdpot. In de jaren na 1916 hebben zich grote veranderingen op Andijk voorgedaan: de dijkgracht werd gedicht en mede daardoor moesten vele huizen worden gesloopt of naar achteren verplaatst. Men haalde de dakpannen van het dak en sloopte de muren zodat alleen een houten huis overbleef. Met dommekrachten werd het omhoog gebracht en op houten planken gezet, onder deze planken werden dan houten rollen geplaatst (mosterdpotten) en zo werd de woning naar een nieuwe fundering gerold. Over de naam mosterdpot heb ik geen verklaring kunnen vinden.

Dhr. Jan P. van de Voort van Museum Vlaardingen meldde mij: Mosterdpotten zijn een soort geleiderollen voor touwen en kabels. Ze komen o.a. voor op vissersschepen, maar ook in moderne vorm bij allerlei andere bedrijfssectoren.

-Mosterdpotten t.b.v. kabeldoor voeringen, o.a. stroomkabels, glas vezelkabels, kunststof waterleidingen enz. Ze zijn er in diverse uitvoeringen: verzinkt staal, aluminium met een rol uit slijtvaste legering en tegenwoordig in kunststof, extreem licht en slagvast.

-In de binnenvaart: een schraag met op de bovenzijde een rol. Deze wordt gebruikt om lang hout te verplaatsen en te ondersteunen. 

-Bouwbedrijven: een artikel “De Lagere Vaktalen” uit 1914 vermeldt: ‘een plank met rollen, tot het verplaatsen van steenen’. 

-In de scheepvaart: een houten grondplaat met een uitholling waarin de voet van een laadboom (spier) van een twee- of driepotige bok kon worden gezet. Elke poot stond in zijn eigen mosterdpot en was d.m.v. talies aan ogen in het dek verankerd om verschuiven te voorkomen. Zo’n hijs werktuig is reeds lang verleden tijd.

-In de visserij bestaat de mosterd pot nog steeds maar heeft hier een andere betekenis. Het is een aan het dek verankerde behuizing van twee naast elkaar liggende schijven, die dienen om de vislijnen van het trawlnet te geleiden. In de baggerwereld worden mosterdpotten gebruikt om staaldraden te geleiden.  

Op 16 oktober 2012 wordt over Tata Steel IJmuiden geschreven: “In week 40 heeft Bemarail in een recordtempo, een tijdsbestek van 36 uur, 600 m. kraanrail A100 vervangen bij de koudband walserij 2. De nieuwe rail is in lengtes van 24 m. (meer ruimte was er niet) geplaatst. De oude gebruikte rail is met behulp van een lier telkens doorgetrokken over mosterdpotten en vervolgens doorgeslepen, dit alles op een hoogte van 12 meter”. 

Mosterdpot in het Poldermuseum

Foto Jan Dop

Bij het bezorgen van containerzeilen in de  Z.O. Beemster, bij Heibedrijf van ’t Hek, zag ik deze mosterdpot gemonteerd op  een groot aggregaat. Heel duidelijk is te  zien hoe de kabels worden geleid.

Foto Jaap L. van de Gruiter