Faust & De Vries
Van Broodbakkerij naar Electrische Koek– en Banketfabriek
Na de storm van januari 1916 is Andijk flink veranderd. Bijna 300 woningen en bedrijven zijn in vijf jaar tijd gesloopt, verbouwd of verrold. Immers de dijk moest worden verhoogd en verbreed, de sloot langs de dijk gedempt en er werd een weg onderaan de dijk aangelegd.
Dit was aanleiding om met 10 van de 12 bakkers in Andijk (met in 1920 ruim 3000 inwoners) naar een vorm van samenwerking te zoeken. Uiteindelijk zijn er om kerkelijke redenen (zeker smaakverschillen?) drie bakkers die gaan samenwerken. In de Kathoek (dat is nu rondom Dijkweg 101-104) werd een herenhuis met aangebouwde veestalling aangekocht. Na aankoop is het interieur verbouwd tot bakkerij. Deze drie bakkers waren Pieter Faust van de Geuzenbuurt, Johannes van der Holst uit de Bakkershoek en Jitze Verhoef vanaf de Oosterdijk.
Enkele jaren geleden is een poging gedaan om in ons jaarboek aandacht te geven aan de geschiedenis van Faust & De Vries. Na een oproep in februari 2021 in ons dorpsblad onder het kopje “Gezocht: albums Faust & De Vries” kwamen er twee reacties. Van Mw. Post-Faust uit Drunen en van Menno de Vries Szn. namens zijn moeder Dirkje de Vries-Tensen. Daardoor is het volgende op papier gekomen.
Pieter Faust (1877-1952)
Antje Mantel (1879-1958)
Klik hier om uw eigen tekst toe te voegen
Er heeft nog een bescheiden samenwerking tussen de Andijker bakkers bestaan:
Bakkerij Cor de Boer van het Singerspad heeft een aantal jaren in een speciale oven het roggebrood voor meer dan tien bakkers in Andijk -waaronder Faust & De Vries- en enkele in Enkhuizen, gebakken. Deze roggebroden hadden een gewicht van maar liefst 1300 gram en werden door zoon Piet de Boer tweemaal per week (zonder auto) rondgebracht.
Roggebrood wordt anders bereid en gebakken dan brood. Eerst werd het gegasteld (voorbereid), daarna volgde het smoorproces. Daarvoor werd eerst de oven met turf opgestookt en eenmaal op temperatuur, leeggehaald en met natte lap aan een stok gedweild. Vervolgens konden de broden op ijzeren platen de oven in, die vervolgens hermetisch werd afgedicht. Er mocht geen lucht bij komen. Na een verblijf van ongeveer achttien uur was het product gereed en konden de liefhebbers ervan hun hart ophalen. Roggebrood met spek, krachtvoer voor de man die zwaar werk moest doen.
Deze nieuwe samenwerking werd geen succes. Door het starten van Jitze Verhoef met een bollenbedrijf in Nieuw Vennep en vanwege privé financiële problemen van J. v.d. Holst zijn beiden uit de samenwerking gestapt. Pieter Faust ging met de voormalige knecht van Van der Holst, de 22-jarige Andries de Vries, verder zonder financiële inbreng van deze jonge man. Dit is het begin van Faust & De Vries, later bekend als Faust & De Vries Electrische Koekfabriek Andijk (Oost).
Pieter Faust 1877-1952 (gehuwd met Antje Mantel 1879-1958) stamde uit een bakkersfamilie. In Andijk begon opa J.W. Faust-de Haas in 1843 met bakken. Later werd door vader Jacob Faust-Kistemaker in 1873 de bakkerij aan de Geuzenbuurt voortgezet. Nu is daar de dubbele woning Dijkweg 287-288. Pieter Faust is begonnen bij zijn vader als bakkersknecht. Na zijn huwelijk in 1899 werd hij boerenarbeider bij zijn schoonvader Jacob Mantel. Zijn drang naar zelfstandigheid bracht hem naar Oud-Loosdrecht en hij begon daar een kippenfokkerij/fruitteeltbedrijf. Dit werd niet het succes wat hiervan werd verwacht. Van zijn vader kregen Pieter en Antje in 1904 het verzoek om de plaats van de naaste medewerker over te nemen omdat die niet voldeed. Dit aanbod hebben ze aanvaard. Vanwege SLE (auto-immuunziekte) van zijn vader Jacob hebben beiden in 1905 het bedrijf aan de Geuzenbuurt overgenomen. Daar bleven ze tot 1921 wonen en bouwden ondertussen aan de Middenweg (nu nr. 14) een woning met winkel. Ze maakten lange dagen: soms van ‘s morgens 2 tot ’s middags 12 uur bakken en laden en daarna nog venten van 12 tot ’s avonds 10 uur!
De opa en vader van Pieter Faust begonnen met de hondenkar, later de kettekar. Pieter begon met paard en wagen als vervoermiddel, later werd er met de bakfiets bezorgd. Ook door medewerkers o.a. R.G. Hulzebos en B. Pasveer. De oorlogsjaren waren moeilijke jaren voor het bedrijf met minder vraag en productie als gevolg. Daarom was er in die periode ruimte voor de gaarkeuken in dit pand, voor zover deze in Andijk nodig was. Ook is in die periode op de zaterdag door de buurtbewoners gebruikgemaakt van de aanwezige doucheruimte (op ander dorpen kende men in die tijd badhuizen).
Na het overlijden van Pieter Faust in 1952 werd het bedrijf voortgezet door Andries de Vries. Die heeft toen voor fl. 80.000,- de erven uitgekocht. In 1957 is de beslissing genomen om het broodbakken vaarwel te zeggen en over te doen aan VEA in Andijk en zich volledig te gaan richten op koek en banket. De inwoners van Andijk zijn daar middels een grote advertentie ‘AAN ONZE KLANTEN’ van in kennis gesteld.
Een tweede uitbreiding van het bedrijf werd in dat jaar voltooid. Twee zonen van Andries de Vries: Simon (1931-2020) en Leo (1932-1994), kwamen rond 1957 in het bedrijf en hebben dit toen van vader overgenomen. Vader bleef nog tot ongeveer 1963 als vertegenwoordiger betrokken en had intussen een grote klantenkring van grootgebruikers binnen kunnen halen, zoals Lekkerland-Expres.
De in Friesland geboren Andries de Vries (1900-1968) (gehuwd met Maartje Groot 1900-1986) ging op 20-jarige leeftijd als knecht werken bij bakker Jitze Verhoef en is, na het vertrek van deze, samen met Pieter Faust het bedrijf Faust & De Vries begonnen. Daarbij kwamen ze in de woning/winkel naast het bedrijf te wonen. Andries genoot ook bekendheid doordat hij 12 jaar diaken was van de Gereformeerde kerk, lid van de beroepingscommissie 2) en vooral door zijn helder en zakelijk inzicht. Ook de zes reclamealbums ‘KOEKJES ALBUM’ met plakplaatjes waren commercieel gezien zijn idee.
Faust & De Vries produceerde o.a. brood en roggebrood en op voorstel van Antje Faust-Mantel gingen ze tafelkoeken (koekbeschuit) voor een veel groter gebied bakken en verkopen. Dit was een succes met als gevolg dat er in 1935 bijgebouwd moest worden. Het werd een serre-achtige uitbreiding aan de zijkant. Daar zaten ook de dames die de koekjes inpakten. Vast gezellig werk. De ouderwetse heerlijke tafelkoeken werden in grote hoeveelheden gemaakt. De tafelkoek was pas echt, wanneer hij uit Andijk kwam. De koeken werden v.a. 1937 door Jacob Groot Szn. en later door de zoons Simon en Jan Groot (de Biesten) naar Noord-Holland, Zuid-Holland en Friesland vervoerd met de A.V.O. (Andijker Vracht Onderneming). Niet bekend is wie deze naar andere delen van het land vervoerde.
Het pand van Faust met daar achter de bakkerij, plm. 1924 – Dijkweg 101-104
V.l.n.r. de ‘Hersteld Verband Kerk’, de winkel van Piet Kistemaker en Aafje Faust en de winkel van Femma Faust en Tonko Beishuizen.
Na de Tweede Wereldoorlog is wegens gebrek aan vrachtauto’s een oud Duits legervoertuig omgebouwd. De nu 89-jarige Piet de Vries (timmerbedrijf, geen directe familie) die ook de houten koekkisten fabriceerde voor de koeken, heeft een replica van de vrachtwagen nagebouwd met de tekst van F. & De V.
In 1970 is in het pand aan de Dijkweg brand uitgebroken, veroorzaakt door een oliekachel in de kantine. Het bedrijfspand ging toen van een hoog dak naar een plat. Op dat moment waren er al nieuwbouwplannen om als eerste met een bedrijf aan de Industrieweg in Andijk te starten. Deze zijn officieel met een eerstesteenlegging gerealiseerd op 24-05-1971 door Arjo (de zoon van Simon) en André (de zoon van Leo). Het werd een modern ingerichte nieuwe fabriek waar o.a. pencees, kano’s, abrico rondo’s, amandino’s en gevulde speculaas extra kwaliteit werden geproduceerd. Het aantal personeelsleden was in 1970 12-14 personen en groeide naar 35-40 in de nieuwe fabriek. In 1979 is het bedrijf na een mindere periode verkocht aan S.K.S. uit Hoogkarspel. Uiteindelijk is S.K.S. door een faillissement in 1997 opgehouden te bestaan. Nu is het pand op de hoek Dijkgraaf Grootweg-Industrieweg o.a. in gebruik door ‘weekblad De Andijker’, Dijkprint en is het een verzamelgebouw voor kleine ondernemers.
Het oude pand aan de Dijkweg bleef van 1971 tot 1975 leeg staan en is later overgaan naar Scherpenzeel metaalbewerking, die vanuit Hoorn naar Andijk kwam. Rond 1985 zijn ook zij weer verhuisd en ging het pand naar Timmerfabriek H.J. de Vries. Dit timmerbedrijf ging in 1998 ook naar het Industrieterrein in Andijk. Het pand aan de Dijkweg staat nog steeds leeg. Het is nu voor de 89-jarige Piet de Vries een prachtige hobbyruimte.
Het broodbakken werd stopgezet in 1957 en overgenomen door bakkerij VEA. De zoons Simon en Leo de Vries namen de koekbakkerij over van hun vader. Wel bleef vader Andries daar vertegenwoordiger tot ongeveer 1963. Hij heeft kort van zijn pensioen mogen genieten, in 1968 is hij overleden.
Het broodbakken werd stopgezet in 1957 en overgenomen door bakkerij VEA. De zoons Simon en Leo de Vries namen de koekbakkerij over van hun vader. Wel bleef vader Andries daar vertegenwoordiger tot ongeveer 1963. Hij heeft kort van zijn pensioen mogen genieten, in 1968 is hij overleden.
Koekfabriek Faust & De Vries als eerste op industrieterrein Andijk
Banketbakkerij annex koekfabriek van Faust & De Vries heeft jarenlang aan de Dijkweg, in de Kathoek, gestaan. Begin jaren zeventig benaderden de broers Simon en Leo de Vries de familie Schuurman over het aankopen van agrarische grond aan de Dijkgraaf Grootweg met als doel daar een nieuwe koekfabriek te bouwen. In overleg met de Gemeente Andijk is het bestemmingsplan gewijzigd en kon de bouwvergunning verleend.
Faust & De Vries heeft reeds voor de Tweede Wereldoorlog een zestal reclamealbums uitgegeven. Met op de achterzijde van de plaatjes soms de tekst “Wilt gij altijd vrolijke en gezonde gezichten aan Uw tafel zien, gebruikt dan uitsluitend onze 1e klas prima Tafelkoeken. Verzamelt deze plaatjes.” De serie bestaat uit 80 (afhankelijk van het album) verschillende plaatjes. “Albums met leerzame beschrijving van ieder plaatje zijn bij Uwen winkelier voor f 0,40 verkrijgbaar. De plaatjes moeten bij vriendjes en vriendinnetjes worden geruild. FAUST & DE VRIES – ANDIJK (Oost)”.
Die albums waren o.a.:
- Een Reis om de Wereld door een Hollandschen jongen met 25 plaatjes, 1930. Album kost f. 0,25 met de tekst: Faust & De Vries Koekfabriek Andijk (O) tel. 2155.
- Verzamelalbum met leerzame beschrijving van Plaatjes uit de Dierenwereld met 80 plaatjes, 193? Album kost f. 0,40 met tekst: Koek- en Banketfabriek Faust & De Vries Andijk (Oost).
- Honden in woord en beeld door K. Kuiper, 1930, met 100 plaatjes en de tekst Faust & De Vries Electrische Koekfabriek.
- Verkeer te land, op het water en in de lucht door C. van Zon, 1935, met 100 plaatjes met tekst: Faust & De Vries Electrische Koekfabriek.
- Bonte kleuren met vogels, vlinders en insecten, 1938, met 120 plaatjes met tekst Faust & De Vries Electrische Koekfabriek Andijk-Oost (N.H.)
- Het Verkeer en Kleederdracht door de Eeuwen,192?.
Is er iemand die dit album met bijbehorende plaatjes nog heeft?
Andries de Vries
Leo (boven) en Simon de Vries
Simon de Vries (1931-2020) volgde eerst de Mulo en daarna de banketbakkersvakschool in Wageningen. Hij werkte daarna als bakkersknecht in Enkhuizen. Om de dienstplicht te ontlopen is hij in 1952 geëmigreerd naar Nieuw Zeeland. Maar jammer genoeg moest hij na terugkomst in 1955 alsnog de dienstplicht vervullen. Na zijn dienstplicht werkte hij bij Faust & De Vries en nam in 1957 samen met zijn broer Leo het bedrijf over. Onder zijn verantwoording viel de administratie en organisatie van het geheel. Simon en zijn vrouw Dirkje Tensen woonden met de vier kinderen Marion, Arjo, Jeannette en Menno op de Dijkweg 97 en vanaf 1975 op Dijkweg 96B (nu 112). Mevrouw Dirkje de Vries-Tensen woont in Grootebroek.
Leo de Vries (1932-1994) woonde naast de bakkerij op de huidige Dijkweg 103. Hij was voor het bedrijf de vertegenwoordiger en hiervoor doorkruiste hij het hele land. In 1978 hield hij dit echter voor gezien, verhuisde met het gezin naar Twello en opende een lunchroom in Deventer. In 1981 emigreerde het gezin met de vijf kinderen André, Timon, Sipco, Leonard en Jacco naar Canada om een eigen bakkerij te beginnen. Maar in 1985 zijn ze weer teruggekeerd, naar Zwaag. Leo werd toen bedrijfsleider bij banketbakkerij Wigmans & Schouten in Hoorn. Kort na zijn pensionering is hij in 1994 overleden. Zijn vrouw Petra Melissen overleed in 2012.
Pieter Faust en Antje Mantel kregen vijf kinderen:
– Femma, geboren in 1900, gehuwd met Tonko Beishuizen, manufacturier.
– Jacob, 1902, technisch directeur bij Philips in Eindhoven, gehuwd met A.A. Ponthöfer. In de Tweede Wereldoorlog verbleef zijn vrouw, samen met vier dochters, enkele jaren bij Pieter Faust op Middenweg 14. Jacob bleef bij Philips.
– Aafje, 1905, gehuwd met Piet Kistemaker, de winkelier en historicus. Van zijn vastgelegde historische kennis plukken we nog steeds de vruchten.
– Wim 1907, 42 jaar onderwijzer aan de Idenburgschool (soms had hij wel 40 kinderen in de klas), gehuwd met Erna Lauwer, (2e huwelijk met M.H. Burema).
– Grietje, 1912, gehuwd met Albert Ponthöfer (in 1943 aan het Oostfront in Rusland overleden). Al deze familieleden zijn er niet meer.
Heel bijzonder is wel dat Pieter Faust de vaste organist was in de ‘Hersteld Verband Kerk’, de latere Hervormde Kerk -thans de Protestantse Gemeente Andijk-Wervershoof- en dat de twee naastgelegen winkels van zijn twee dochters Femma en Aafje met hun schoonzonen waren. Femma Faust en Tonko Beishuizen waren manufacturier en woonden rechts van P. Kistemaker. Ze hadden ook nog een filiaal in Zwolle en runden daarnaast “Brei-industrie Andika”, bekend in heel Nederland. Vooral in de betere kringen vanwege de sierlijke en kunstzinnig gebreide en geborduurde wollen jasjes en vesten. Na 1952 zijn beiden naar Winschoten verhuisd en hebben hun werk daar voortgezet.
Dochter Aafje en Piet Kistemaker waren winkelier en woonden naast de woning van Pop en Griet Vriend-Schenk en de (latere) Hervormde kerk. Nu ligt op die plek de toegangsweg/tuin van het bedrijf Pop Vriend KWS. Piet Kistemaker heeft naast zijn dagelijkse werk gigantisch veel van de historie in en rond Andijk uitgezocht en ook diverse genealogische boekwerken uitgebracht en gepubliceerd. Een zijstraat van de Beldersweg kreeg de naar hem vernoemde naam: de Piet Kistemakerstraat.
Voor grondlegger Pieter Faust was muziek zijn grote liefhebberij. Hij volgde daarvoor o.a. in 1914 in Amsterdam een opleiding tot organist/dirigent. Hiervoor heeft hij een getuigschrift ontvangen. In zijn ouderlijk huis moest hij van zijn moeder maar wat achter in de bakkerij oefenen en spelen… Van 1902 tot 1929 heeft Pieter het ‘Proper’ orgel in de Gereformeerde kerk bespeeld. Hij heeft ook vele verzen geleerd aan leerlingen die later wel zeiden “de verzen die Faust ons heeft geleerd, dragen wij mee door het leven als een rijke schat”. Hij had ook zijn eigen metronoom 1) geconstrueerd. Op de organistenconferentie in Woudschoten was men verbaasd over zijn kennis van zaken en zijn liefde voor de gemeentezang. Met zijn grote kennis en gevoel voor het orgel heeft hij ooit in Enkhuizen een afgedankt exemplaar gekocht voor fl. 40,-. Zijn kennissen adviseerden hem om er een kippenhok van te maken… Maar in twee jaar tijd maakte hij van het ingedeukte en platgetrapte orgel weer een pijporgel met 25 registers. Het werd een ‘orgelpositief’ met twee klavieren en dit moest handmatig worden aangedreven.
Zodra het bespeelbaar was schonk hij dit in 1928 aan kerkgenootschap Hersteld Verband aan de Middenweg. Daar heeft hij, na ruim 25 als organist bij de Gereformeerde kerk te zijn geweest, van 1928 tot 1952 zijn ‘eigen’ orgel bespeeld. Voor het handmatig aandrijven
daarvan waren jonge kerkgangers als ‘orgelpomper’ ingeschakeld om het instrument van de juiste hoeveelheid lucht te voorzien. Later klaagde hij wel regelmatig bij de kerkenraad dat de jonge ‘orgelpompers’ niet voldoende bij hun opdracht bleven. Dit orgel is later verkocht aan de Gereformeerde kerk in Oud-Vossemeer. Ook was Faust jaren dirigent en organist van Chr. Gemend Koor ‘Halleluja’ in Andijk.
Pieter Faust heeft jarenlang strijd geleverd, ook in den lande, om de psalmen wat vlotter te doen zingen. Vele brieven zijn naar diverse instanties gestuurd om er wat meer tempo in te krijgen. Dit tempo gebruikte hij ook om op tijd klaar te zijn met zijn ventwijk!
auteur: Jos Kuin
bron: jaarboek 2022
1) Instrument om in muziek een tempo aan te geven
2) Commissie die een nieuwe predikant moest gaan ‘selecteren’, geschikt voor Andijk
Met dank aan Mw. Post-Faust Jacobsd. te Drunen, familie Simon de Vries – Grootebroek, familie Leo de Vries – Andijk, Hans Faust Wzn. – Alkmaar, Piet de Vries (timmerbedrijf), bulletin WF families 1999 nr. 4 “Faust binnen de omringdijk” voor de genealogie en de site www.kistemaker.nl
